Doğal Göllerimiz ve Sulak alanlarımız, iklim değişikliği, popülist politikalar, plansızlık, hatalı su yönetimi anlayışımız ve yetersiz kalan kurumsal yapı nedenleri ile hızla yok oluyor. Göllerimiz kuruyor, balık türleri yok oluyor, kuşlar artık uğramıyor, ekolojik denge altüst oluyor.

• 28.08.2022

Havza Bazında Su Yönetimi

Türkiye’de havza bazında yönetime geçiş süreci hidrolojik havza sınırlarının temel alındığı su yönetimi, su kaynaklarının korunarak akılcı kullanımının en temel yaklaşımı olmasının yanında, Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) Direktifi gereğince de uygulanması gereken bir su yönetim şeklidir. 

Havza yönetimi yaklaşımında “havza otoritesi”, “havza komisyonu” veya “havza müdürlükleri” gibi yönetici kurumsal yapılar ile yönetim tek kurumda toplanır. Bu kurum görevi gereğince havza yönetim planlarını esas alarak çeşitli sektörlerin bugünkü ve gelecekteki ihtiyaçlarına göre su tahsisi yapar. Genellikle su miktar ve tahsisi tek bir kurumca yapılır.

Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın hazırladığı Ulusal Havza Yönetim Stratejisi 2012-2023’te ifade edilen havza bazlı yönetim modeli ile havzalardaki su kaynaklarının korunması, verimliliği ve tasarrufu ile birlikte su kullanıcılarına gerekli su temininin sağlanması ve su ile ilgili yapılacak yatırımların planlanması konuları önceliklendirilmiştir. Bu çerçevede Türkiye’deki 25 nehir havzası için havza eylem planları çıkarılacak ve aynı zamanda havzada bulunan tüm paydaşların temsil edildiği havza yönetim heyetleri kurulacaktır. 

Su sorunlarının çözümünde temel yaklaşımlardan biri olan havza bazlı yönetim modeline geçilecek olması, Türkiye’de suyun geleceği açısından önemli bir adım olarak görülmektedir. Havza odaklı yönetim birimlerinin oluşturulacak olması havzadaki katılımcılığı da artıracaktır. Türkiye’de havza yönetimi yaklaşımına geçişin en somut adımlarından bir tanesi de Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün altında kurulan Havza Yönetimi Planlaması Daire Başkanlığı’dır. Başkanlığın en temel görevlerinin başında Havza Koruma Planları ve Nehir Havza Yönetim Planlarının hazırlanması ve uygulanması gelmektedir. 

Bu doğrultuda 2012 yılında Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmeliğin amacı bütüncül bir yaklaşımla yüzey suları ve yeraltı sularının miktarını, fiziksel, kimyasal ve ekolojik kalitesini koruma altına almak ve su havzaları yönetim planlarının hazırlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Yönetmelik gereği ilk aşamada hazırlanacak olan Havza Koruma Eylem Planları daha sonra Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca hazırlanacak olan Havza Yönetim Planlarına esas oluşturacaktır. 

Türkiye’de Nehir Havza Yönetim Planlarına temel oluşturmak amacı ile Havza Koruma Planları yapılması süreci devam etmektedir. Eski Orman ve Su İşleri Bakanlığı koordinasyonunda 11 adet havza için Havza Koruma Planları tamamlanmış ve geri kalan 14 havza için çalışmalar başlatılmıştır. Ayrıca, Havza Koruma Eylem Planı tamamlanan 4 havza (Susurluk Havzası, Meriç-Ergene Havzası, Konya Kapalı Havzası ve Büyük Menderes Havzası) için Nehir Havza Yönetim Planı oluşturma çalışmaları 2013 yılında başlamış olup halen sürmektedir. 

Alınması Gereken Önlemler

1. Doğal Göllerimiz ve Sulak alanlarımız, iklim değişikliği, popülist politikalar, plansızlık, hatalı su yönetimi anlayışımız ve yetersiz kalan kurumsal yapı nedenleri ile hızla yok oluyor. Göllerimiz kuruyor, balık türleri yok oluyor, kuşlar artık uğramıyor, ekolojik denge altüst oluyor

2. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın Göller ve Sulak Alanlar Eylem planında (2017-2023) tespit edilen 303 göl ve sulak alan için belirlenen tespit ve izleme çalışmaları tamamlanmış ancak iyileştirme adımı eksik kalmıştır. Bu eksiklik mevcut su yönetim anlayışı ve yetersiz kurumsal altyapı ile tamamlanamaz.

3. Göllerimizin her türlü tehditten korunması ve kurtarılması Nehir Havzası ölçeğindeki bütünleşik bir SU YÖNETİMİ (planlama, uygulama, denetim) anlayışı ve etkili bir Havza Yönetimi kurumsal altyapısı ile mümkün olur.

4. Göllerinin iyileştirme çalışmaları ve sürdürülebilir olarak korunması için Su Yasası Taslağı TBMM’den geçirilmeli ve Havza ölçeğinde su yönetimine hızla geçilmelidir.

5. Bu kapsamda Göllerimize Nehir havzası ölçeğinde sahip çıkacak güçlü bir kurumsal yapı oluşturulmalıdır.

6. Bu kurum tarafından Göllerimizin su bütçesi hesapları iklim değişikliği de dikkate alınarak yeniden yapılmalı, Havza Planlamaları revize edilmeli, Göllere akan yüzey suları ve gölleri besleyen yeraltı sularından yapılan su kullanımları incelemeye alınarak su tahsisleri yeniden yapılmalıdır.

7. Göllerimiz ve sulak alanlarımızın bulunduğu havzalarda gölü besleyen yüzey ve yeraltı suyu çekimleri ileri teknolojik sistemlerle anlık kontrol altına alınmalıdır.

8. Gölü besleyen su kaynaklarının bulunduğu havzalarda modern sulama altyapısı olmayan sulamaların ve aşırı su çekimi yapan kişilerin ve işletmelerin su tahsisleri iptal edilmelidir.