Venezuella Nereye?
Dursun Yıldız -1 Mayıs 2016
Venezuela’da Chavez’in ölümünden sonra herkesin baktığı yere göre yorumladığı bir şeyler oluyor.Ancak hangi açıdan bakarsanız bakın ülkenin geldiği son durum küresel politikalara karşı duruşun etkisinin objektif olarak değerlendirlmesi için çok iyi bir örnek.Aslında bugün yaşananlar sadece bir El Nino etkisiyle oluşan kuraklığın,planlama eksikliğinin veya elektrik yönetimi zaafiyetinin oluşturduğu sorunlar değil.Bunlar eksiklikler olarak ortada ama temel sebeplerin bunlar olmadığı da açık. Bugün yaşananın temelinde Venezuella’nın Dünya Eknomik sistemiye entegre olmayışı ve bunun bedelini ödemesi var.
Venezuela ‘da istikrarsızlık uzun yıllara yayılmış bir yaşam biçimi . Bu durumunun en temel belirleyeni ise petrol.ABD ve müttefiklerinin bölgede özellikle Venezuela gibi zengin petrol kaynaklarına sahip bir ülkede egemenlik arayışı içerisinde olduğu da biliniyor.
Chavez’in Sosyal Devlet Modeli
1999 yılında Venezuela cumhurbaşkanı olan Hugo Chavez, görev yaptığı 13 yılı aşkı süre içinde tarım dan sağlığa kadar uyguladığı sosyal projelerle yoksulların yaşamını iyileştirmeye çalıştı.Chavez’in başta olduğu 1999’dan 2012 yılına kadar Venezuela ekonomisi ortalama her yıl %4,6 oranında büyüdü.Bu dönemde aşırı yoksulluk oranı %40’tan, %7,3’e inmiş, işsizlik oranı ise %11,3’ten, %7,7’ye düşmüştür. 2013 yılında hayatını kaybeden Chavez döneminde yapılan ekonomik uygulamalar özellikle yoksul kesimleri rahatlatmış ancak köklü ve yapısal bir ekonomik değişiklik yaratmamıştır.Chavez’in uyguladığı küresel ekonomiye kapalı milli vasıflı politikalar, ülkenin madenlerin millileştirilmesi,toprakların işleyene verilmesi yabancı sermeyenin ülkeden çekilmesine yol açmıştır.Özel sektör de yatırımı kısınca ekonominin çarkları yavaşlamıştır.Halka dağıtılan toprağın işlenmemesi ve sistemin yerleşmemesi gıda ürünlerinde dışa bağımlılığı arttırmıştır.
Pertrol İhracatına bağlı ekonomi
Venezuela’da GSMH’nin %30’u, ihracat gelirlerinin %90’ından fazlası ve kamu gelirlerinin %56’sı petrol sektöründen kaynaklanmaktadır.Petrol fiyatlarının 120 Dolardan 27 Dolar’a kadar düşmesi ülkenin gelirlerini azaltmış ve Chavez zamanında uygulanan sosyal sistemi çöküş noktasına getirmiştir. Petrol dışında başka bir ihracatı olmayan Venezuella, ödemelerini sadece petrolle yapabilen net ithalatçı bir ülke durumuna gelmiştir.
Bu süreç içinde Çin’den 42,5 milyar dolar borç alan Venezuela, son olarak artan harcamalarını karşılamak için Çin kalkınma bankasından 5 milyar dolar daha borç istemiştir. 2012 yılında %21 olan enflasyon oranı, 2013’te %40’a, 2014’te %62’ye yükselmiştir. Bu oran dünya ekonomilerinde ki en yüksek orandır. 2011’de %43,3 olan devlet borcu 2014’te %46,3’e yükselmiştir.
Ekonomide hızlı daralma !
Büyüme oranı gittikçe düşen ve 2013 yılında sadece %1,3 büyüyen Venezuela ekonomisi 2014 yılında %3 oranında daralmıştır.Venezuela, petrol fiyatlarının son 15 yıldır artış göstermesiyle elde ettiği gelirleri sosyal devlet anlayışı içinde harcamış ancak sürdürülebilir bir ekonomilk sistem oturtamamıştır. Chavez’in ekonomik modelleri petrol fiyatlarının düşmesi ve ülke gelirinin azalmasıyla uygulanamaz hale gelmiş ve halkın üçte biri açlık sınırının altında yaşamaya başlamıştır. Chavez zamanında yapılan merkezi ekonomi sistemi, üretimin azalmasına ve devletin dışa bağımlı olmasına neden olmuştur. Küresel ekonomide azalan petrol fiyatları, Venezuela’yı krize sokmuştur.
Enflasyon %181
Chavez'in ölümü Venezuela için bir kırılma noktası yarattı. Maduro seçimi az bir farkla kazandı ve enflasyon baskısı altındaki ülkeyi rahatlatamadı.Yolsuzluk ilişkileri arttı,sokkalar şiddetin etkisinde kaldı ve birkaç hafta önceki gösterilerde 3 kişi yaşamını yitirdi.
1 ay önce Venezuella 1,5 Milyar dolarlık borç ödedi . Merkez Bankası ekonominin %5,7 küçüldüğünü , enflasyonon 2015 yılında %181 olduğunu ve bu yıl toplam 10 milyar dolar borç ödemesi bulunduğunu açıkladı.Uzmanlar bunun bir intihar ödemesi olacağını ileri sürüyor ve Venezuellanın borçlarını ödeme konusunda neden bu kadar istekli davrandığını da anlamadıklarını belirtiyorlar.
İki ay önce brent petrolün varil fiyatının 12 yıllık en düşük seviyeyi (27 $ ) görmüş olması ekonomisi petrole bağlı Venezuella için büyük bir yıkım olmuştur. Şimdi Venezuella ekonomisi için en etkili ilacın petrolün 100 doların üstüne çıkması olduğu görülüyor.Ancak Venezuella’nın diğer bir handikapı da petrol gelirlerinin uzun bir dönemliğine Çin’den aldığı borç karşılığında bloke edilmiş olması.
Elektrik neden kesik ?
Şimdi elektrik üretimine bakalım .Ülkenin elektrik üretiminin %63’ü hidroelektrikten geliyor.
ABD’nin Enerji Bilgi Kurumuna göre (US Energy Information Administration) 2003 ile 2012 arasında Venezuella’nın enerji tüketimi %49 artarken ,enerji santrali kurulu gücü ise sadece %28 artmıştır.
2009-2010 yıllarındaki kuraklık bugüne kadar uzanan elektrik krizinin ilk büyük habercisi olmuştu.O dönemde de elektrik sıkıntısı yaşanmış ancak Chavez’in popularitesi bunun etkisini azaltmıştı.Bundan hemen sonra 1,5 milyar dolarlık bir harcama yapılarak diesel jeneratörler kurumuş ancak yeterli olmamıştır. 2012 ‘de uzmanlar mevcut jeneratörlerin bakımsızlık nedeniyle ancak dörtte birinin çalışabilir durumda olduğunu açıklamıştı. İletim ve dağıtım hatlarının eski ve bakımsız oluşu, rüşvetin yaygın olması,yetersiz bütçe, kalitesiz hizmet elektrik krizini 2011’den sonraki tüm yıllarda hep gündemde tuttu ve iklim değişiminin de etkisiyle daha ağırlaştırılmış olarak 2016 yılına taşıdı.
Şimdi dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip Venezuella’da elektrik krizi yaşanmasının ,elektriklerin kesik olmasının birbiriyle ilişkili birçok nedenin olduğu söylenebilir. Bugünlerde elektrik kesintisi nedeniyle kepenk açmadığı ileri sürülen işyerlerinin çok uzun dönemdir satış yapamadığı da bilinmektedir. Hatta bir dönem daha az harcama yapılması için dükkanların sadece 2 gün satış yapmasına izin veriildiği de bir Venezuella gerçeğidir.
Bugünkü durumdan çıkarılacak dersler !
Bugün Venezula’nın durumu açıklanırken dünyanın bilinen en büyük petrol rezervine sahip olan bir ülkesinin zor durumda oluşu garipsenebilir. Bunda ülkede uygulanan siyasi sistemin de etkisi vardır denebilir. Ancak bu her yerde okuyabileceğiniz sonuç cümlesini şu şekilde yazarak gerçeği daha iyi yansıtmış oluruz.
Venezuella’nın bu duruma gelmesindeki en etkili rolü, küresel sisteme entegre olmadan sosyal devlet politikası uygulama tercihi oynamıştır.
Venezuela’daki elektrik krizi, ülkede enerji kaynağı çeşitliliği politikasının olmayışından ,verimsiz iletim ve verimsiz kullanıma,plansız yönetime kadar birçok faktörün biraraya gelmesi ile oluşmuş bir sonuç olarak ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan Venezuella’daki elektrik krizi , iklim değişiminin su kaynakları üzerine etkisini de açıkça ortaya koymuştur. Bu durum küresel iklim değişiminin su kaynakları üzerine etkisinin, ekonomik istikrarı olmayan ülkelere zor günler yaşatıp bu ülkeleri sonunda krize sürükleyebileceğini göstermesi açısından da önemli bir örnek olmuştur.
Yorumlarınızı Bizimle Paylaşın
Sadece üyelerimiz yorum yapabilir, hemen ücretsiz üye olmak için Tıklayın