Deniz Seviyesi Değişimleri ve Nuh Tufanı

10.06.2014
Yazar:Prof Dr. Doğan Yaşar
(0) Yorum
2147

13 Mayıs 2014

Prof..Dr.Doğan YAŞAR

Dokuz Eylül Üniversitesi Çevresel Yerbilimleri Bölüm Başkanı Mitolojide Nuh Tufanı olarak belirtilen ve sel felaketi olarak bilinen olay, bugüne değin birçok araştırıcı tarafından gerek doğrudan ve gerekse dolaylı olarak çalışılmıştır. Konu ile ilgili ilk yazılı bilgiler günümüzden 4700 yıl kadar önce Gılgamış yazıtlarında yer almasına karşın, mitolojide söz konusu felaketin dünyanın değişik yer ve zamanlarında olduğu konusunda 600 civarında hikaye bulunmaktadır. Söz konusu sel felaketi, gerçekte büyük olasıkla, son küresel ısınma nedeni ile buzulların çözünmeye başlaması sonucu deniz seviyesinin hızlı bir şekilde yükselmesi ve ada haline dönüşen kara parçalarında mahsur kalan insanoğulun, yaptıkları deniz araçları ile anakaraya doğru kaçma mücadelesidir. Özetle, Nuh Tufanı olayı denizlerin çok hızlı bir şekilde yükselmesinin sonucunda oluştuğu, bilim dünyasında kabul gören bir tezdir.

Deniz seviyeleri neden değişiyor?

Yerküre sürekli olarak, küresel soğuma ve küresel ısınma dediğimiz iki farklı dönemi sıra ile yaşamaktadır. Bir başka deyişle dünyada iklimler hiçbir zaman süreklilik göstermezler. Gerek uzun dönemlerde ve gerekse kısa dönemler içerisinde sürekli değişim gösterirler. Çok kısa döneme ait en güzel değişim örneği olarak, 1600 ile 1850 yılları arasında yaşanan ve İstanbul Boğazının zaman zaman buz tuttuğu, son mini buzul dönemi verilelebilir. 1900’lu yıllarda çekilmiş eski İstanbul fotoğraflarında gözlenen metrelerce yükselen kar tepecikleri bu dönemi simgelemektedir. Söz konusu bu değişimler, orta vadeli dönemlerde 100 000 yıl gibi süreçlerde olduğu gibi 40 000 yıl, 20 000 yıl gibi daha kısa dönemlerde de olmaktadır. Bu değişikliklerin olmasının temel nedeni ise dünyanın, gerek güneş etrafındaki ve gerekse kendi dönüş parametrelerinin değişmesidir (Şekil 1). Bu parametrelerin değişimi, dünyanın aldığı güneş enerjisinin azalmasına veya artmasına neden olmaktadır. Yerkürenin daha fazla ısı aldığı dönemlerde kutuplardaki buzlar erimekte ve deniz seviyeleri yükselirken, daha az ısı aldığı dönemlerde ise suların buz haline dönüşüp kuzey ve güney kutuplarına doğru çekilmesi nedeni ile seviye düşmektedir.

Bu paremetrelerin değişimine bağlı olarak deniz seviyelerinin, majör olarak, son 500 000 yılda, 5 defa ~100 metre dolaylarına düştüğü, zaman zaman da günümüz seviyesinin üzerine çıktığı fauna, flora ve delta hareketleri üzerine yapılan çalışmalarlabelgelenmiştir. Son dönemlerde oluşan en büyük deniz seviyesi alçalması ise günümüzden ~18 000 yıl önce başlayan yükselme ile son bulan ve deniz seviyesinin ~120 metre düştüğü dönemdir (Yaşar, 1994). Bu düşüşe örnek olarak Midilli, Sakız, Gökçada, Bozcaada gibi Anadolu ile aralarında ~120 metreden daha az su seviyesi olan adalar Anadolunun batı uzantısı olarak anakaraya bağlanmaları gösterilebilir (Şekil 2). Bu düşüş yeniden küresel ısınma dönemine geçilmesi ile son bulmuş ve deniz seviyesi ~11 000 yıl öncesine kadar yılda ~2.5 cm ve daha sonra ~ 6000 yıl öncesine kadar ~1 cm/yıl olarak artışına devam etmiş ve günümüzde daha yavaş olarak, aradaki küçük alçalmalara karşın, artışına devam etmektedir (Şekil 3). Son yüzyılın ilk yarısında gelgit-ölçer verilerine dayanılarak yapılan bir çalışma günümüzdeki deniz seviyesi yükselmesinin ~1.1mm/yıl olarak belirlemiştir. Büyük buzul ve buzul arası (major glacial and interglacial periods) dönemler olarak adlandırılan bu deniz seviyesi dalgalanmaları süresince, küçük buzul ve buzul arası (mini glacial and interglacial periods) olarak isimlendirilen dönemlerin çok fazla olarak bulunması deniz seviyesinin sürekli değiştiğinin bir göstergesidir. Buna örnek olarak da 1600'lı yıllarda başlayan ve 1850'li yıllara kadar devam eden "mini buzul dönemi " gösterilebilir. Alp dağlarındaki Fernau buzullarında yapılan araştırmalar son 3000 yılda beş defa soğuk ve nemli iklimin dünyayı etkilediğini göstermektedir. Bu dönemler 1400-1300 MÖ, 900-300 MÖ, 450-750 MÖ, 1150-1300 MS, 1550-1850 MS olarak belirlenmiştir. Son dönemlerdeki iklimsel değişiklikleri ortaya koyabilmek için ağaç halkaların genişliği üzerine yapılan araştırmalar da bu döngülerinin geçerliliğini ortaya koymuş ve dünyadaki iklimin sürekli bir değişim içinde olduğunu göstermiştir. Günümüzde genel yükselme eğiliminde olan deniz seviyeleri son yüzyılda ~15 cm dolaylarında yükselmiş ve önümüzdeki 50 yıl içinde de ~30 cm daha yükseleceği tahmin edilmekte ve hatta bazı araştırıcılar tarafından bu yükselmenin 2100'lü yıllarda 95 cm'ye kadar çıkacağı belirtilmektedir (Warrick ve diğ., 1996). Özetle; günümüzden 18 000 yıl once başlayan son küresel ısınma dönemi, aradaki mini buzul dönemlerinde kesintiye uğramasına karşın, henüz devam etmekte ve deniz seviyeleri de bu nedenle yükselimlerine devam etmektedir.

Nuh Tufanı ve Deniz Seviyesi Değişimleri?

Karadeniz’de bugüne değin birçok araştırmacı deniz seviyesi değişimleri ilgili çalışmalar yapmış ve özellikle Bill Ryan ve Walter Pitman isimli araştırıcalar son yıllarda yaptıkları çalışmalarda, Nuh Tufanı’na neden olan olayın günümüzden yaklaşık ~7150 yıl önce Akdeniz sularının İstanbul Boğazına (~32 m) ulaşması ile buradaki doğal olarak oluşan barajı yıkıp bir anda Karadeniz’e döküldüğünü, ve bu akışın Karadeniz’in deniz seviyesinin günlük 15 cm gibi bir hızla yükselmesine neden olduğunu belirtmişlerdir (Ryan ve Pitman, 1999). Bu görüşe en büyük delil olarak da, Karadeniz’de bulunan bazı Akdeniz türlerinin bu tarihlerde (~7150 yıl önce) Karadeniz’de yaşamaya başlamasını göstermişlerdir. Ancak Dokuz Eylül Üniversitesi ve Newfoundland Memorial Üniversitesinin (Kanada) 1995 yılında Ege,

Marmara ve güneybatı Karadeniz'i içeren bölgelerin paleoşinografik, sedimentolojik ve sismik çalışmalarını kapsayan “Marmara Sea Gateway” ismini verdikleri çalışmalar sırasında değişik bulgular elde edilmiştir. Çalışmalar sırasında bugüne değin yaklaşık 7500 km sismik hat alınmış, ve bunun yanısıra 65 karot örneğinde fauna, flora, izotop çalışmaları ile 43 yaş tayini analizi sonucunda özellikle son 20 000 yıldaki deniz seviyesi değişimleri incelenmiştir. Dokuz Eylül Üniversitesi ve Newfoundland Memorial Üniversitesinin, K.Piri Reis Araştırma gemisi ile 1995 yılından bugüne değin yaptıkları ve halen devam ettikleri çalışmalarda, Ryan ve Pitman’ın yaptıkları çalışmaları sonucu Akdeniz sularının bir anda Karadeniz’e aktığı yöndeki bulgularının tam tersine bir yönde verilere ulaşılmıştır. Özellikle sığ sismik datalarında gözlenen delta oluşuklarının İstanbul Boğazı – Marmara çıkışında yer alması ve gerek bu alanda ve gerekse Marmara – Çanakkale Boğazı girişindeki sedimanlarda gözlenen ve çok şiddetli KD-GB yönlü bir akışı simgeleyen verilere ulaşılması, bu dönemlerdeki akışın Karadeniz’den Marmara’ya doğru olduğunun en büyük delilleri olarak kabul edilmektedir (Aksu ve diğ., 1999). Sedimanlarda yapılan izotop, fauna ve flora çalışmaları ve yaş tayini sonuçları ise bu akışın Karadeniz’den Marmara’ya doğru ~10 000 yıl önce başladığı, ve bu tek yönlü şiddetli akışın ~7150 yıl öncesine kadar sürdüğü saptanmıştır. Yani Ryan ve Pitman’ın Nuh Tufanı’nın başlangıcı olarak sundukları veri olan, ilk Akdeniz türlerinin ~7150 yıl önce Karadeniz’de yaşamaya başlaması, gerçekte Akdeniz sularının Karadeniz sularının altından Karadeniz’e geçtiği ve halen devam eden çift yönlü akışın başladığı tarihi belirtmektedir. Günümüzde de bu çift yönlü akış sistemi devam etmekte, yoğunlukça az olan Karadeniz suları yüzeyden (20-25 metrelik bir tabaka) Marmara’ya geçerken, daha yoğun olan Akdeniz suları da alttan Karadeniz’e geçmektedir.

Eğer günümüzde deniz seviyesi 1 metre yükselirse neler olur?

Dünyada deniz seviyesinin 1 metre yükselmesi Mısır'da 6 milyon insanı ve tarım alanlarının %15'ni, Bengaldeş'te ise 13 milyon insanı ve tarım alanlarının %16'sını etkileyecek olması, yükselmenin çevreye olan etkisini vurgulamak açısından önemli örneklerdir (Nicholls ve Leatherman, 1995). 1900 yılların başında itibaren sona eren son mini buzul döneminden bugüne değin seviyenin 25 cm civarında yükseldiği saptanmış ve 2100 yıllarında ise 50-70 cm daha yükseleceği tahmin edilmektedir. Suların 4 metre yükselmesi ise, Pasifik Okyanusunda halen insanların yaşadıkları bazı adaların sular kalarak yok olmasına neden olacaktır.

Neden değişik yerlerde ve zamanlarda?

Günümüzde suların 4 metre yükselmesi ile Pasifik Okyanusunda halen insanların yaşadıkları bazı adaların sular altında kalacak olması, bu sorunun cevabını da vermektedir. Bir başka deyişle, olay günümüzde de devam etmekte ve sular yükseldikçe de devam edecektir. Bu tamamen insanların yaşadıkları kara parçasının deniz seviyesinden olan yüksekliği ile ilgilidir. Günümüz teknolojisi ile söz konusu sular altında kalacak olan Pasifik adalarında yaşayan insanların anakaraya göç etmesi çok kolaydır. Ancak günümüzden ~10 000 yıl önce ada olan ve suların yükselmesi ile sular altında kalmaya başlayan, günümüz Pasifik örneği bu tür yerlerde sıkışıp kalan insanların, yaptıkları deniz araçları ile anakaraya ulaşmalarının çok da kolay olmadığı bir gerçektir. Bu olayları, her medeniyetin kendi kültürü içinde hikayeler ile taşıyarak günümüze kadar getirmiş olmaları da “neden farklı yerlerde ve zamanlarda” sorularının da bir cevabı olabilir.

Nuh Tufanının Muhtemel Oluşum Mekanizması

Şekillerdeki deniz seviyesi yükselim hızı Fairbanks’dan alınmış ve dünya genelindeki açık denizlerde olan yükselim hızıdır. Oklar, insanların tarım alanlarının sular altında kalmaya başlaması ile gittikleri yönü göstermektedir. A) 18 000 yıl öncesindeki deniz seviyesi günümüz deniz seviyesinden 120 metre daha aşağıda idi.

B) Bu tarihten sonra küresel ısınma dönemi başlamış ve buzulların erimeye başlaması ile deniz seviyesi yeniden yükselmeye başlamıştır. İnsanlar, suların yükselmesi ile su altında kalan tarım alanlarını terketmek zorunda kalmış ve daha yüksek yerlerde tarım yapmaya başlamışlardır. Bu yükselim Akdeniz gibi açık denize bağlı denizlerde zaman zaman yıllık 25 mm gibi bir hıza ulaşırken (Fairbanks,1989), Karadeniz’in yükselim hızının ise, bu son yapılan çalışmada, önceki araştırmalardan farklı olarak, yıllık 60 mm civarında olduğu belirlenmiştir. (Aksu ve.diğ., 2002). Bugün dünyamızdaki yükselim hızının ortalama 1.1-3 mm olduğu düşünülürse, bu dönemlerdeki seviyenin ne kadar hızlı yükseldiği görülebilir. Özellikle Karadeniz’deki yükselim, bu dönemlerde muhtemelen 40 yıl olan insan ömründe 2.5 metre civarındadır. Nuh Tufanı olayı ile ilgili hikayelerin bu bölgede yoğunlaşması, Karadeniz’in diğer denizlere göre çok hızlı yükselmesi ile ilgili olma ihtimali çok yüksektir.

C) Anakaraya doğru hareket eden insanlar, sular yükseldikçe daha yüksek yerlere doğru taşınmaya devam etmişlerdir. Ancak ada haline dönüşen kara parçalarındaki yaşamını devam ettirmeye çalışan insanların yaşam alanları daralmaya başlamış ve denizin yükselmeye devam etmesi ile anakaraya ulaşmak için düşünceler üretmeye başlamışlar.

D) Ada haline dönüşen kara parçalarında yaşamlarına devam ettirmeye çalışan insanların, suların yükselmeye devam etmesi ile, belki de dünyadaki ilk ciddi deniz araçlarını (büyük sal?) yaparak, tohumlarını ve hayvanlarından birer çift alarak anakaraya geçmeye çalışmış olmaları ve mitolojide sıkça geçen tanrılarca sel felaketleri ile cezalandırma sonucu gerçekleşen ölüm olaylarının, anakaraya geçmeyi başaramayan insanların öyküsü olma ihtimali de çok büyüktür.

Nuh Tufanının insanlık tarihine olan katkıları?

İnsanlık tarihindeki buluşların ya da teknolojik gelişimlerin 10 000 yıl kadar önce birden ivme kazanarak hızlandığı bilinen bir gerçektir. Hata payı bırakmakla beraber, bu hızlanmayı, insanoğlunun bu sel felaketlerinden kaçış esnasında ürettikleri ve uygulamaya koydukları düşünceler ile daha verimli topraklara yerleşebilmek için yaptıkları ilk ciddi savaşlara bağlamak mümkündür. Kaynaklar Aksu, A.E., Hiscott, R.N. and Yaşar, D., 1999, Oscillating Quaternary water levels of the Marmara Sea and vigorous outflow into the Aegean Sea from the Marmara Sea–Black Sea drainage corridor. Marine Geology, v. 153, p. 275–302. Aksu,E. A., Hiscott R., Mudie P., Rochon A., Kaminski A., Abrajano T., Yaşar D., 2002 Persistent Holocene Outflow from the Black Sea to the Eastern Mediterranean Contradicts Noah's Flood Hypothesis. GSA Today, basımda. Fairbanks, R.G.,1989. A 17,000-year glacio-eustatic sea level record: influence of glacial melting rates on the Younger Dryas event and deep-ocean circulation. Nature, 342: 637-642. Nicholls, R.J. and Leatherman, S.P., 1995. Global Sea-level Rise. In: Strzepek and Smith (1995). p.92-123. Ryan, W.B.F. and Pitman, III, W.C., 1999, Noah’s Flood: the new scientific discoveries about events that changed history. Touchstone Book, Simion and Schuster, New York, 319p Warrick, R.A., C.Le Provost, M.F.,Oerlemans,J. and Woodworth, P.L., 1996. Changes in Sea Level. IPCC 1996a, Chapter 7, p.362-405. Yaşar, D., 1994, Late Glacial - Holocen Evolution of the Aeagean Sea. Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir, 329 s.