TÜRKİYE’DE AFET OLAYLARINA KALKINMA PLANLARININ YAKLAŞIMI
- 29.06.2024
- Yazar:Dr. Hasan Hüseyin Doğan
- (0) Yorum
- 224
TÜRKİYE’DE AFET OLAYLARINA KALKINMA PLANLARININ YAKLAŞIMI
Dr. Hasan Hüseyin Doğan
Öğretim Üyesi (E)
SPD İkinci Başkanı
1.Giriş
Afet olayları (Yıkım ya da kıran olayları) olağanüstü olaylardır. Dünyada süre gelen afetler bireyin, toplumların yaşamını önemli ölçüde etkilendiğinden afet ya da yıkım olarak nitelenmektedir. İnsanlık tarihi boyunca, dünyanın her bölgesinde çok sayıda hem doğal, hem de insan kaynaklı afetler ortaya çıkmıştır. Bu afetlerle birlikte az ya da çok kayıplar vererek bugünlere gelmiştir. Dünyanın her kesiminde insanlık tarihi süreci içinde çok sayıda yıkım olayları yaşanmıştır. Yıkım olayları, insanların, bir ülkenin, bölgenin ve yerel toplumun yaşamını en çok etkileye olaylardandır. Yıkım sonucunda yaşamını yitiren insanların sayısı,yaralıların bulunması, sanayinin, tarımın kırana uğraması, kamusal altyapının kullanılamayacak ya da çalışamayacak ölçüde etkilenmesi ulaşım ağının kullanılamayacak duruma gelmesi toplum yaşamında çok büyük olumsuz etkiler yaratmaktadır. Bilim insanlarına göre, yıkımların meydana gelme sıklığına koşut olarak can ve mal kaybında oldukça büyük artışlar olmaktadır. Dünyada, 1960’lı yıllardan günümüzde kadar can kaybının 100’den daha çok olduğu yıkımların bilançosuna göre, 202 sel, 153 tropikal-fırtına, 21 kuraklık, 102 yersarsıntısı, 54 heyelan, 12 volkan patlaması ve 9 tsunami olayı meydana gelmiştir (Özey, 2006).
Türkiye, Azor Adalarından başlayıp Güneydoğu Asya’ya kadar uzanan, Alp- Himalya kuşağı olarak adlandırılan kuşakta yer almaktadır. Bu kuşak, batıda Atlas Okyanusu kıyılarından başlayarak, doğuda birçok hattın kesişme kuşağı olan Endonezya’ya devam etmektedir. Endonezya, yer küresinin en çok can ve mal yitimlerine neden olan yersarsıntısı –tsunami olaylarını yaşayan ülkelerden biridir. Her yıl dünya yer sarsıntılarının yaklaşık %20 ile %25’i bu kuşakta olmaktadır. Türkiye, afetlerden oldukça çok pay alan bir ülkedir. Başka bir anlatımla, ülkemiz pek çok yıkım türünün yaşandığı bir ülkedir. Yaklaşık yüzü aşkın yıkım ya da kıran türü vardır. Bu yıkımlar arasında yersarsıntısı ve tsunami can-mal yitimine en çok neden olan doğal yıkım olaylarıdır. Türkiye, tektonik hareketler açısından yerkürenin aktif alanları içinde yer alan bir coğrafyada bulunmaktadır. Tektonik oluşumla, tabakaların biçim değiştirmesi (kırılma, kıvrılma, alçalma ya da yükselme) biçiminde gerçekleşmektedir (Özey veÜnlü, 2020,42).Gerçekten, ülkemizin en çok etkilendiği doğa olayıları yersarsıntısı, su baskınları, çığ düşmesi ve orman yangınlarıdır. Yıkımların risklerini ölçmek ve sıralayabilmek için geliştirilmiş risk yönetimi indeksine göre, Türkiye Küresel Risk Endeksi değerlendirmesinde 191 ülke arasında 45.sırada yer almaktadır. Başka bir anlatımla, Türkiye 5.0 endeks puanı ile “yüksek risk” kümesindeki ülkeler arasındadır. Türkiye topraklarının %92’i yersarsıntısı tehlikesi altındadır. Türkiye’nin yersarsıntısı bölgeleri haritasına göre, ülke nüfusunun %95’i, sanayi kuruluşlarının %98’i ve barajların %93’ü tehlikeli bölgelerde bulunmaktadır. İstatistiksel verilere göre, Türkiye’de, yersarsıntıları nedeniyle her yıl yaklaşık 1003 insan yaşamını yitirmekte ve her yıl ortalama 7094 bina yıkılmaktadır. Türkiye’yi yıkım olayları içinde en çok etkileyen, can ve mal yitimine neden olanı yersarsıntılarıdır. Türkiye’de, AFAD istatistik verilerine göre, 1902- 2019 yılları arasında 5 şiddetinin üzerinde 210 yersarsıntısı olmuş, bu yersarsıntılarında yaklaşık 87 bin insan yaşamını yitirmiştir. Dünya karasal büyüklüğünün sadece yüzde 0.5’i Türkiye topraklarını oluşturmaktadır. Buna karşın, 1900’den günümüze kadar dünyada meydana gelen büyük yersarsıntıları bakımından Türkiye 77 yersarsıntısı ile dördüncü sırada yer almaktadır (AFAD, 2018, 8).Afetlerle çok sık karşılaşan ülkemizde, kapsamlı afet yönetiminde ayrıntılı olarak ilk yaklaşımın ve yasal düzenleme, 25. Mayıs. 1959 tarih ve 7269 sayılı “Umumi Hayata Müessir Tabi Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun” olduğu söylenebilir.
Makalenin tümü için lütfen tıklayınız
Yorumlarınızı Bizimle Paylaşın
Sadece üyelerimiz yorum yapabilir, hemen ücretsiz üye olmak için Tıklayın