Kastamonu Cürümören Barajı Projesi Yeniden Ele Alınmalı !

10.09.2023
Yazar:Dursun Yıldız
(0) Yorum
157

Kastamonu Cürümören Barajı Projesi Yeniden Ele Alınmalı !

10 09 2023

Dursun Yıldız

İnş Müh Su Politikaları Uzmanı

SPD Başkanı

Cürümören Barajı projesi fikri oldukça eskiye 1970 ‘li yıllara dayanıyor, Devrekani Çayı üzerinde Çayözü köyü yakınında Cürümören’de kurulacak olan bu barajın taşkın koruma sulama ve enerji üretimi amaçlı olarak hizmet verebileceği öne sürülüyor.

DSİ Genel Müdürlüğü Devrekani Akarsu kaynağı geliştirme projesi çalışmaları kapsamında bu çay üzerine 4 adet ardışık HES’in etüt çalışmalarını yaptırmıştır (1).

Bu çalışmada Cürümören Barajı yaklaşık 55 m yüksekliğinde ve 8MW kurulu güce sahip enerji üretim amaçlı bir baraj olarak ele alınmış ve diğer HES’lerle birlikte bir optimizasyon çalışması gerçekleştirilmiştir. Ancak bu çalışma uygulamaya geçirilmemiştir.

Bölge insanı ,muhtarı ,yöneticileri ve milletvekilleri Turgut Özal’ın Başbakanlık döneminden bu yana Cürümören’de sulama amaçlı bir projenin gerekliliğini ileri sürmektedir.Bu durum birçok belgede ve yerel basının haberlerinden de yer almaktadır.

Devrekâni Çayı

Devrekâni Çayı’nın uzunluğu 150 km’ denize boşaldığı yerdeki yıllık ortalama debisi 720 milyon m³’tür. Devrekâni ilçesinin kuzeyinden doğan çay, batı yönünde akarak Seydiler çevresinde Bük, İncesu, Halat ve Yamanlı dereleriyle bağlanarak Azdavay ilçesine doğru, daha sonra Toka-Akçay ve Kanlıdere ile bağlanıp Cide ilçesinin batısından Karadeniz’e dökülmektedir. [2].

Havzada, Devrekâni Ovasını sulamak amacıyla DSİ tarafından İncesu Deresi üzerinde Beyler, Bük Deresi üzerinde ise Kulaksızlar Barajı inşa edilmiştir. Beyler Barajı 2001 yılında inşa edilmiş, 2003 yılından itibaren planlı su dağıtımına başlanmıştır. Beyler Barajı Sulaması: 5178 ha (net), toplam depolama hacmi: 26 milyon m3 ’tür. Kulaksızlar Barajı ise 2007 yılında işletmeye alınan 18 milyon m3 göl hacminde bir su toplama yapısı olup 5128 ha lık bir alanı sulaması planlanmıştır. [4].

Devrekâni Çayı Alt Havzası,

Devrekani Çayı alt havzası Türkiye’nin 29598 km²’lik bir sahasını kapsayan Batı Karadeniz Havzası içinde 2322 km² büyüklüğündedir. Havza, Devrekâni Çayı ve yan kollarından ibaret açık bir havzadır. Havzanın su potansiyeli 400 milyon m³’tür.Kuzeyde Karadeniz, doğu ve güneydoğuda Gökırmak, güneyde Araç, batıda ise Bartın Çayı Havzası ile sınırlanmaktadır. Bu alan, Devrekâni, Daday, Ağlı, Seydiler, Pınarbaşı, Azdavay ve Cide ilçelerinin bir kısmını içine almaktadır(3).

Sulama

Kastamonu İlinde 2021 yılında işletmeye açılan 28 993 ha net sulama alanından 9 119,60 ha sulanmış olup sulama oranı % 41.49‘dır. Sulanan 9 119,60 ha alanın 2 623,49 ha’ı yağmurlama sulama yöntemiyle, 6 496,11 ha’ı salma sulama yöntemiyle sulanmıştır(6).

Kastamonu ili 2020 yılı çevre durum raporunda Kastamonu ilinde sulamaya elverişli tarım alanının %75’inin sulanamadığı yer almaktadır. Halen sulanmayan tarım alanı büyüklüğü 127 000 hektardır(6). Bu durum çok önceleri sulama amaçlı olarak düşünülen ancak uygulaması sürekli ertelenen Cürümören Barajı Projesinin yeniden ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Sonuç ve Öneriler

Cürümören Barajı’nın planlandığı yerin membaında inşaatı tamamlanıp işletmeye alınan iki adet sulama barajı mevcuttur. Bu Beyler Barajı ve Kulaksızlar barajları ile toplam 10 306 ha alan sulu tarıma açılmıştır. Bu barajların hemen mansabında Çayözü , Cürümören köyleri yakınındaki bölgeye yapılacak sulama ,taşkın koruma ve enerji üretimi amaçlı bir barajın, mevcut koşullar dikkate alınarak yeniden değerlendirilmesinin bölge ve ülkemiz için faydalı olacağı düşünülmektedir.

Daha önce yapılan bir çalışmada (1) Cürümören Barajı projesinin 905 m kotunda yer alacağı ve proje yerinde sulama ihtiyacı dışındaki yıllık ortalama akımın 112 milyon m3 olarak tespit edildiği belirtilmektedir.

Kastamonu İli 2023-2027 Yılları Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi Ve Eylem Planı’nda Devrekani Çayının Cürümören debi ölçüm istasyonunda 2017 yılında ölçülen yıllık debi 93,42 milyon m³ olarak verilmektedir(6). Ayını yayında bu noktadaki uzun yıllar ortalama yıllık akım değeri de 140,15 milyon m³olarak yer almaktadır. Aradaki fark Cürümören Baraj projesinin membaında yapılan iki barajda tutulan sudan kaynaklanmaktadır. Bu durumda Cürümören Barajı Proje yerine yılda yaklaşık 95 milyon m3 civarında bir suyun geldiği görülmektedir. Bu nedenle bu suyun Cürümören Barajı projesi ile tarımsal üretime kazandırılması hususunun yeniden ele alınıp değerlendirilmesi çok faydalı olacaktır.

Yararlanılan Kaynaklar

[1] Yılmaz Karataban-Su İş Proje Devrekani Akarsu Kaynağı Geliştirme Projesi Optimizasyon .İMO İzmir Şubesi Yayını.

[2] Devrekâni Akarsu Havzası Master Plan Raporu, 1987.

[3] PDF) Devrekani Çayı Alt Havzası'nın Doğal Kaynak Değerlerinin CBS ile Belirlenmesi. Available from https://www.researchgate.net/publication/279442525_Devrekani_Cayi_Alt_Havzasi'nin_Dogal_Kaynak_Degerlerinin_CBS_ile_Belirlenmesi [accessed Sep 09 2023].

[4] TR8 Batı Karadeniz Bölgesi Tarım Master Planı, 2007.

[5] Kastamonu İli 2023-2027 Yılları Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi Ve Eylem Planı

[6] Kastamonu İli 2021 Yılı Çevre Durum Raporu HAZIRLAYAN: Çevre, Şehircilik Ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü KASTAMONU – 2022

[7] Sevgi ÖZTÜRK “Devrekâni Çayı Alt Havzası Örnekleminde Havza Yönetim Planının Geliştirilmesi” Doktora Tezi Şehir Ve Bölge Planlama Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü HAZİRAN 2011 ANKARA