Genel

Rusya’nın Ukrayna Operasyonunun Hidropolitiği

• 06.03.2022
• Yazar:Dursun Yıldız
• (0) Yorum
• 754

Rusya’nın Ukrayna Operasyonunun Hidropolitiği

Dursun Yıldız

Su Politikaları Uzmanı -Hidropolitik Akademi Direktörü

6 Mart 2022

Kuzey Kırım Kanalı Güney Ukrayna ve Kırım Yarımadası'ndaki Herson Oblast'ın su temini ve sulama suyu ihtiyacı için inşasına başlanmış ve  1975 yılında tamamlanmıştır. 2014'ten önce Ukrayna, Dinyeper nehrini  Kırım  yarımadasına bağlayan Kuzey Kırım Kanalı aracılığıyla Kırım'ın tatlı su ihtiyacının %85'ini sağlamaktaydı.  Rusya, Kırım'ı 2014 yılında ilhak ettikten sonra, Ukrayna bu kanal  vasıtasıyla Kırım'a yapılan  su teminini durdurmuştur.Bu da Rusya ve Ukrayna arasında hidropolitik  gerilimi arttırmıştır.

Rusya’nın Kırım’ı ilhakından sonra yarımadanın su ihtiyacı göllerden ve  yeraltısuyundan karşılanmaya çalışılmış ,ancak kuyulardan yapılan aşırı çekim özellikle kıyı kesimlerinde deniz suyunun karışmasına ve su kalitesinin bozulmasına neden olmuştur.

Suyun Kerç Boğazı üzerinden yeni köprüden, demiryolu tankerleri ile taşınması ve tankerlerle şehir ve kasaba bölgelerine ulaştırılması ve deniz suyu arıtılması gibi çözümler üzerinde durulmuş ancak uygulanamamıştır. Bu durum Kırımda tarımsal sulama ,turizm  gibi sektörleri etkileyerek ciddi ekonomik kayıplar ve  ekolojik  sorunlar  yaratmıştır. 

Hidropolitik Gerilim

Kırımdaki su ihtiyacının Kuzey Kırım Kanalından sağlanması için uzun süredir Rusya ve Ukrayna arasında süren görüşmelerden sonuç alınamamıştır. Bu görüşmelerin sonuçsuz kalması üzerine 2020 yılından sonra suyun temini  için Rusya’nın bir askeri harekata girişebileceği de konuşulmaya başlanmıştı.

Bazı yayınlarda 2013'te 130.000 hektar olan ekili alanların kanaldaki suyun kesilmesi nedeniyle   2017'de sadece 14.000 hektara düştüğü yer almaktadır.  2021 yılında kanala  günde yalnızca üç ila beş saat su verilmiştir.  Aynı yıl, New York Times, üst düzey Amerikalı yetkililerin, Kırım'ın su arzını güvence altına almanın Rusya'nın Ukrayna'ya olası bir saldırısının hedefi olabileceğini söylediklerini aktarmıştır.

Kuzey Kırım Kanalı ve suyun geçişini  engelleme yapısı  

Rus Ordusu Suyun Geçişini Engelleyen Yapıyı  Havaya Uçurdu

Reuters haber ajansı 27 Şubat 2022 tarihinde  Rus askerlerinin Kırım'ın suyunu kesmek için 2014 yılında  inşa edilen su yapısını  havaya uçurduğunu aktarmıştır. Ancak Kırım’a  gidecek olan suyun arz güvenliğini sağlamak için bu yeterli olmayıp Dinyeper nehir havzasının da  kontrol edilmesi gerekecektir. Askeri operasyonun bu alanı da kapsayacağı öngörülmektedir. Bu da Rusya’nın askeri harekatı kapsamında   Kırım’a su arz güvenliğinin sürdürülebilir olarak sağlanması için geniş çaplı bir planın yapıldığını ortaya koymaktadır.

Bu Harekatın   Suyu Kontrol Etme  Amacı da Var  

Rusya’nın gerçekleştirmekte olduğu askeri operasyonun  öncesindeki hidropolitik gerilim  değerlendirildiğinde; Ukrayna'nın Kırımdaki nüfusun temel ihtiyaçlarını karşılayan  kanaldan akan suyu kısmen  başka bölgede kullanma  hakkının bulunduğu ancak  suyun tamamen kesilmesinin  tartışılabilir bir durum olduğu söylenebilir. Halen Rusya’nın  sürdürdüğü operasyonda su kaynaklarının kontrol edilmesi ve   su arz güvenliğinin sağlanması hedefinin olduğu  görünmektedir. Önce Kırım’ın su arz güvenliği için yapılan plan icra edilmiş olup, harekatın siyasi hedefine göre Dinyeper  Nehir havzasının  tam kontrolü de gündeme gelebilecektir.

Rusya’nın askeri harekatının diğer başat nedenleri de değerlendirildiğinde ortaya çıkan bu duruma   tam bir su savaşı diyebilmek güçtür.  Ancak daha önce iki ülke arasındaki hidropolitik gerilim  nedeniyle  Kırım’a giden suyun kaynağının  ele geçirilmesi ve suyun geçişini engelleyen yapının tahrip edilmesi  de bu operasyonun   askeri hedefleri arasında yer almıştır. Bu boyutuyla operasyonun bölgesel ölçekli kısmi bir su savaşı özelliği taşıdığı söylenebilir.

Dünyada   Jeopolitiğin öneminin daha da artacağı bir döneme doğru girilmektedir. Yeni su ve gıda jeopolitiği, Türkiye de dahil birçok ülke için daha ciddi  ulusal güvenlik tehditleri  olarak ortaya çıkabilecektir. Bu alanlardaki tehdit algılarımızın   yeni duruma göre revize edilmesinde fayda bulunmaktadır.