Su,Enerji,Çevre ve Gıda Güvencesi

İstatistik Bilimi ve Su Yönetimi

• 09.11.2018
• Yazar:Yrd.Doç. Dr. Doğan Yıldız
• (0) Yorum
• 1255

     Yrd. Doç. Dr. Doğan Yıldız                                             Dursun Yıldız  

YTÜ İstatistik Bölümü Bşk. Yrd.                                   Su Politikaları Uzmanı                                                                                                                            

ÖZET

Su kaynaklarının yönetimi söz konusu olduğunda tüm uzmanların birleştikleri konu, tüm havzanın bütüncül bir yaklaşımla değerlendirildiği ve planlamanın sürdürülebilirlik temelinde yapıldığı Entegre Su Kaynakları Yönetimi’nin (ESKY) bir zorunluluk olduğudur . Çünkü akarsu havzaları, birbirlerini etkileyen karmaşık alt sistemlerden oluşan büyük bir sistemler bütünüdür. ESKY, “su kaynaklarından maksimum ekonomik ve sosyal getirinin elde edilebilmesi için havzadaki su, toprak ve bunlarla ilişkili kaynakların korunması, yönetilmesi ve geliştirilmesi çalışmalarının koordinasyonu sürecidir. Bu süreç, kaynakların eşitlikçi kullanımının, Tatlısu ekosistemlerinin korunmasının ve gerektiğinde restorasyonunun planlanmasını da içerir”. Bütünleşik (Entegre ) su kaynakları yönetimi  birçok kavram ve sistemler arasındaki bugünkü ve gelecekteki ilişkiyi kurmak ve öngörebilmek için çok gelişmiş istatistiksel modellere ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç 21. yüzyılın başından bu yana su enerji, gıda ve çevre arasındaki ilişkilerin artması ile daha da artmıştır. İstatistik bilimi, su kaynakları yönetiminde çok etkili olmaya başlayan iklim değişiminin ortaya çıkardığı belirsizliklerin olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik tahmin çalışmalarında da çok faydalı olmaktadır. Sürdürülebilir su yönetiminde yakın gelecekte çok değişkenli kompleks  sistemlerin ortaya çıkaracağı sorunların çözümü daha da önemli hale gelecektir. Bu durum yeni istatistiksel modellerin geliştirilmesini  ve bunlara  daha çok ihtiyaç duyulmasını  ivmelendirecektir. İstatisitik bilimi ve su yönetim ilişkisi farklı disiplinleri de kapsayacak şekilde artacaktır. Anahtar Kelimeler: Su Yönetimi,İstatistik,Su kaynakları   1.Giriş Su kaynakları verilerinden yararlanılarak gerçekleştirilecek  araştırmaların gerçekci sonuçlara ulaşmada verilerin genel karakteristik özelliklerinin bilinmesi önemlidir. Bu tespit üzerinden uygun veri analiz yöntemleri seçilip uygulanmalıdır. Literatürde Bilim adamları tarafından analiz edilen su kaynakları verileri genellikle aşağıdaki özelliklere sahiptir [1].

• En düşük değerli gözlem sıfır olup negatif değerler içermez
• Su kaynakları verileri, seyrek ancak düzenli olarak ortaya çıkan genel eğilime göre düşük veya yüksek düzeyli  aykırı (outliers) gözlemler içerir. Aykırı gözlemler daha çok yüksek düzeylidir.
• Birinci ve ikinci maddelerin bir sonucu olarak pozitif çarpık lognormal dağılım özelliği gösterir.
• Su kaynakları verileri bazı durumlarda belirli bir eşiğin üstünde veya altında olacak şekilde(sansürlü veri)  düzenlenmektedir.
• Analiz edilen veriler mevsim etkisi altındadır. Değerler yılın belli mevsim dönemlerinde daha yüksek veya daha düşük olma eğilimindedir.
• Su kaynakları verilerinde pozitif otokorelasyon sözkonusudur. Birbirini takip eden gözlemler güçlü bir şekilde birbirleriyle ilişkili olma eğilimindedir. Bu anlamda birbirini takip eden verilerde yüksek değerler yüksek değerlere  düşük değerlere,   düşük  değerlerden sonra gelenlerin düşük değerler  olma eğilimi sözkonusudur
• Hidrolik iletkenlik (hydraulic conductivity) , tane boyutlu sediment(sediment grain size) vb.. oldukça fazla sayıda kontrol edilemeyen değişkenler söz konusudur.

Makalenin tümü için lütfen tıklayınız İstatistik bilimi ve su yönetimi