TÜRKİYE’DE SEL AFETİNİN AYLIK EĞİLİMLERİ
TÜRKİYE’DE SEL AFETİNİN AYLIK EĞİLİMLERİ
Mesut DEMİRCAN1, Murat SOYDAM1, Sinan ÇETİN1, Hüdaverdi GÜRKAN1,
Hüseyin ARABACI1, Mustafa COŞKUN2, Necla TÜRKOĞLU3, İhsan ÇİÇEK3
1 Mühendis, 2 Yrd. Doç. Dr., Araştırma D. B., Meteoroloji Genel Müdürlüğü
3 Doç. Dr., Prof. Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
Email: mdemircan@mgm.gov.tr.
ÖZET
İklim, yeryüzünde canlıların ve insanların yaşam alanlarını belirleyen en önemli unsurlardan bir tanesidir. Tarih boyunca insanlar iklimi yaşama el verişli olan bölgelerde kentlerini, medeniyetlerini kurmuş ve geliştirmiş; iklimde ortaya çıkan olumsuz değişimler ve bu değişimlerin çevrede oluşturduğu olumsuz şartlardan ötürü ya daha uygun bölgelere göç etmişler ya da yok olmuşlardır. Tarihsel sürece içerisinde birçok insan topluluğu veya kavimler kuraklık, sel gibi meteorolojik afetler nedeni ile yeni yerleşim yerlerine göç etmişlerdir. Günümüzde gözlemlenen iklim değişikliği ise sadece sıcaklık artışı ile ortaya çıkmayacak aynı zamanda meteorolojik afetlerin sayı ve şiddetinde de artış olarak görülecektir. Bu çalışmada, 2007-2017 yılları arası Türkiye sel afetinin aylık eğilimleri, aylık ortalama sıcaklık eğilimleri ve Kuzey Atlantik Salınımı (NAO) eğilimleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. NAO indisi eğilimleri kasım-nisan döneminde yağışlarının azalma, mayıs-ekim döneminde ise yağış artışı olabileceğini göstermektedir. Ortalama sıcaklıklardaki artış eğilimi de dikkate alındığında mayıs-ekim döneminde oluşacak yağışların karasızlık karakterli şiddetli yağışlar olacağını düşündürmektedir. Sel afeti sayılarındaki güvenilir artış eğilimleri olması da bu tezi güçlendirmektedir.
ANAHTAR KELİMELER: İklim, iklim değişikliği, sel afeti, yağış, NAO
MONTHLY TRENDS OF FLOODS DISASTER IN TURKEY
1 Engineer, 2 Ass. Prof., Research Department, Turkish State Meteorological Service
3 Assoc. Prof. Dr., Prof. Dr., Ankara University, The Faculty of Languages, History And Geography
Email: mdemircan@mgm.gov.tr
ABSTRACT
Climate is one of the most important elements that determine habitat of livings being and human kind. Throughout history, people have established and developed their cities and civilizations in regions that have suitable climate. They have either migrated to the more favorable regions or have disappeared because of adverse changes occurred in the climate as these changes caused to unfavorable conditions in the environment. Within the historical process, many human communities or tribes migrated to new settlements due to meteorological disasters such as droughts and floods. The climate change is not only caused to temperature increase but also it will be caused to increasing the number and severity of meteorological disasters. In this study, monthly trends of floods disaster, monthly trends of mean temperature and North Atlantic Oscillation (NAO) relations were investigated between the years of 2007 and 2017. NAO have decreasing trends between November-April and increasing trends between May-October. Taking into account the increasing tendency in average temperatures, it is thought that the precipitation is occurred between May-October period will be severe rainfall caused by convective situation. The fact that there are reliable upward trends in flood disaster numbers also reinforces this thesis.
KEYWORDS: Climate, climate change, floods disaster, precipitation, NAO
1. GİRİŞ
İklim geniş bölgelerde çok uzun zaman içinde gerçekleşen ortalama hava koşullarıdır. İklim parametrelerinin ekstrem değerleri, ekstrem hava olayları, meteorolojik afetler ve bunların eğilimi de bir yerin iklimini tarif ederken iklimin önemli unsurlarıdır. Yeryüzünde dağılım gösteren tüm canlıların yaşam alanları ve çeşitliliği iklim ile ilişkilidir. İnsanlar yüzyıllar boyunca medeniyetlerini iklimi uygun bölgelere kurmuşlardır. İklimin değişmesi ya da ortaya çıkan meteorolojik afetlerden dolayı bu bölgelerden iklimi uygun başka bölgelere göç etmişlerdir. İnsan, günümüzdeki bilimsel ve teknolojik gelişmesine bağlı olarak zorlu iklim koşullarında yaşamak için olanaklar geliştirmiştir. İnsanlar, meteorolojik afetlerin insan yaşamını ve yaşam alanını etkilememesi için yapılar, önlemler ve planlar geliştirmektedir. Günümüzde konuşulan iklim değişikliği ve gelecekte oluşacak iklim değişikliğinin sonuçlarından bir tanesi de meteorolojik afetlerin sayı ve şiddetinin artmasıdır.
Türkiye de iklim değişikliğinin etkilerini yaşamaktadır. Yapılan çalışmalar özellikle sıcaklığın artış eğilimi içerisinde olduğunu göstermiştir. Demircan vd. 2013 yılında yapmış oldukları çalışmada 1961-2010 ve 1981-2010 döneminde kış mevsimi hariç tüm mevsim ile yıllık serilerinde anlamlı artış eğilimi bulmuşlardır. Demircan vd. 2015 yılında yapmış oldukları çalışmada Türkiye’deki sıcaklık artışlarının 1997 yılından itibaren başladığını belirtmişlerdir.
Türkeş ve Erlat (2003) yılında yapmış oldukları çalışmada Kuzey Atlantik Salınımı (North Atlantic Oscillation – NAO) indisi ile Türkiye yağışlarının yıllık farkları arasında ters bir ilişki olduğunu ve NAO indisinin pozitif evresi Türkiye’de yağışların azalmasına yol açarken, negatif evresinde yağışlar artmaktadır. Tayanç vd. (2009) çalışmalarında kış mevsimi sıcaklıkları ve yağışında güvenilir seviyede olmasa da azalış eğilimi olduğu görülmektedir. Bu azalış eğilimlerinin NAO indisinin pozitif devresiyle ilişkili olduğunu belirtmişlerdir.
Demircan vd. (2017 a, b) yaptıkları projeksiyon çalışmaları sonuçlarına göre Türkiye’de yıllık ortalama sıcaklık artışının; 2016-2040 dönemi için 1.0 °C - 2.0 °C arasında; 2041–2070 dönemi için 1.5 °C - 4.0 °C arasında ve son dönem olan 2071-2099 dönemi 1.5 °C - 5 °C arasında olması öngörmüşlerdir. Yağışla ilgili olarak, yağışlarda düzensizlik ve yağış miktarlarında azalma, artan sıcaklıkla birlikte özellikle kış mevsiminde yağış cinsi değişiklikleri, erken kar erimeleri olabileceğini belirtmişlerdir. Ayrıca, özellikle yaz mevsiminde ve özellikle Anadolu’nun batı ve kuzey sahil kesimlerinde aşırı yağışların oluşma riskinden bahsetmişler. Çalışmalarında aşırı yağışların son yıllarda olduğu gibi sellere neden olabileceğini ve artan sıcaklıkların; fırtına, dolu ve hortum gibi aşırı hava olaylarının sayısında ve şiddetinde artışa neden olabileceğini önermişlerdir.
Makalenin tümü için lütfen tıklayınız
Yorumlarınızı Bizimle Paylaşın
Sadece üyelerimiz yorum yapabilir, hemen ücretsiz üye olmak için Tıklayın